Czas Adwentu – „Wielki Post Bożego Narodzenia”

Czas Adwentu, spinający cykl roku liturgicznego (zob. Cykl liturgiczny) pojawił się w Rzymie dość późno. Nawet jeśli jakieś jego zaczątki istniały w Galii i Hiszpanii – święty Hilary z Poitiers, w IV wieku, mówi o „Wielkim Poście Bożego Narodzenia” – trzeba było czekać do drugiej połowy VI wieku, aby w Rzymie zostały uściślone pierwsze formularze liturgiczne czasu przygotowania do świąt Narodzenia Pańskiego. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa adventus, używanego do określenia wizyty oficjalnej osobistości (cesarza, prefekta…) po jego akcesji; nawiązuje więc jasno do przyjścia Chrystusa między ludzi.

Tonacją Adwentu jest zatem oczekiwanie. Czy raczej podwójne oczekiwanie. Pierwsze: oczekiwanie na powrót w chwale Chrystusa przy końcu czasów (paruzja), które jest również tematem ostatnich tygodni okresu zwykłego i zapewnia w ten sposób pewną ciągłość między rokiem liturgicznym, który właśnie się kończy, i tym, który się zaczyna. Drugie: oczekiwanie na przybycie Chrystusa w ciele, inaugurujące czas mesjański. Dlatego Adwent jest zdominowany przez postaci tych, którzy zapowiadali przyjście Mesjasza, szczególnie proroka Izajasza i Jana Chrzciciela. 

Aelred de Rievaulx w XII wieku w ten sposób streszcza jego znaczenie: „Jeśli pragniemy zaznać pokoju, gdy powróci, starajmy się przyjąć z wiarą i miłością jego pierwsze przyjście. Trwajmy wiernie przy dziełach, jakie nam wówczas objawił i jakich nauczał. Podsycajmy w naszych sercach miłość do Pana, a przez miłość – pragnienie, abyśmy, gdy przybędzie – upragniony przez narody –  mogli zwrócić ku Niemu wzrok pełen ufności” (Homilia 1 o przyjściu Pana PL195, 220).

Adwent zaczyna się zawsze w niedzielę, a kończy 25 grudnia, w dzień Narodzenia Pańskiego, czas jego trwania jest zatem różny. Ale zawsze ma dwa etapy: pierwszy, trwający od dwóch do trzech tygodni, skoncentrowany jest na długim oczekiwaniu mesjańskim i jego aspektach ascetycznych – takich jak modlitwa i czuwanie serca – pozwalających się odpowiednio przygotować; drugi natomiast to zawsze ostatni tydzień, od 17 do 24 grudnia, zwrócony bardziej bezpośrednio ku samym narodzinom Chrystusa.

Pierwsza niedziela rozwija temat czuwania przygotowując do dwóch przyjść Chrystusa. Druga i trzecia podkreślają postać Jana Chrzciciela. Czwarta świętuje wydarzenia poprzedzające bezpośrednio narodziny Jezusa: Zwiastowanie Maryi, Zwiastowanie Józefowi i Nawiedzenie. 

Druga część Adwentu, od 17 do 24 grudnia, charakteryzuje się specjalnymi antyfonami (nazywanymi „Wielkimi Antyfonami O”), które wymieniają kolejne imiona Słowa Wcielonego, oraz czytaniami przypominającymi prefiguracje Narodzenia w Pierwszym Przymierzu i różne zapowiedzi ewangeliczne.

Kolorem liturgicznym Adwentu jest fioletowy, zapowiada on jutrzenkę naszego zbawienia.